Het Nederlandse Rode Kruis werd opgericht in 1867. De vereniging stelde zich ten doel om 'zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog' te helpen, ongeacht of Nederland nu wel of niet bij de oorlogshandelingen was betrokken. De oprichting van het Rode Kruis was het resultaat van de Eerste Conventie van Genève (1864). Tijdens deze conventie hadden zestien Europese staten afgesproken elk een vereniging van vrijwillige hulpverleners op te richten met als beeldmerk een rood kruis op een wit vlak. Op deze manier wilde men de voorstellen van de Zwitserse bankier Jean Henry Dunant (1828-1910) ten uitvoer brengen. Dunant was in 1859 getuige geweest van de veldslag tussen het Franse en Oostenrijkse leger bij Solferino (Italië), waarbij 40.000 gewonden vielen. Na afloop van de veldslag werden de gewonden aan hun lot overgelaten. Dunant kwam met een aantal voorstellen om dit in de toekomst te voorkomen: ieder land zou vrijwillige hulpverenigingen moeten oprichten om gewonden op het slagveld te verzorgen; de gewonden, de hulpverleners en hun uitrusting zouden neutraal zijn en worden beschermd door een kenteken; een internationaal verdrag zou deze voorstellen moeten bekrachtigen. * 

De Westzaanse afdeling van het Nederlandse Rode Kruis werd opgericht op 1 september 1870. Bij de oprichtingsvergadering in herberg de Prins waren negenenveertig personen aanwezig, 'van elken rang en stand', onder wie de burgemeester en oud-Indiëmilitair Gerrit Johan Müller; de dominee van de Nederlands hervormde kerk, Arend Gerardus Jans; de arts J. van den Broecke en het hoofd van de Noorderschool, A.J. Allan. Aanleiding voor de oprichtingsvergadering was de Frans-Duitse oorlog, die op 19 juli 1870 was uitgebroken en tot 10 mei 1871 zou duren. Tot eerste bestuursleden werden gekozen: G.J. Müller, voorzitter; A.G. Jans , secretaris; C. Avis Jacobs., ondervoorzitter; dr. J. van den Broecke, vice-secretaris; en W.N. Avis, penningmeester. Mevrouw Müller schonk de afdeling een banier met het beeldmerk van het Rode Kruis. * 

Het reglement van de afdeling Westzaan trad in werking, nadat het op 15 september 1870 was goedgekeurd door het hoofdcomité van het Rode Kruis in Den Haag. De afdeling stelde zich ten doel om op plaatselijk niveau actief te zijn voor de landelijke vereniging, overeenkomstig de statuten van het landelijke Rode Kruis of in opdracht van het hoofdcomité. In tijd van oorlog zou het hoofdcomité de beschikking hebben over alle gelden en hulpmiddelen van de afdeling. In jaren waarin het geen oorlog was, ging minstens 1/4 van de giften en contributies naar de landelijke vereniging. Het lidmaatschap van de afdeling Westzaan stond open voor wie de jaarlijkse contributie van vijftig cent betaalde, of voor wie zich schriftelijk verbond om in tijd van oorlog met zijn 'talenten, ervaring, nijverheid, vervoer van personen en goederen of persoonlijke diensten' mee te werken tot bereiking van het doel der vereniging. Naast het bestuur van de afdeling was een damescommissie actief, die door het bestuur werd benoemd. Elk jaar zouden in de maand april het jaarverslag en de jaarrekening worden opgesteld en de nieuwe bestuursleden worden gekozen. Vòòr 1 mei werd hiervan verslag gedaan aan het hoofdcomité. Veranderingen in het reglement werden ook ter goedkeuring voorgelegd aan het hoofdcomité. * 

In 1870-1871 zamelde de afdeling Westzaan behalve geld ook hulpgoederen in, die naar het hoofdbestuur in Den Haag werden verzonden. Het ging onder andere om wijn, sigaren, linnengoed en verbandmiddelen. Ook liet de afdeling hulpgoederen maken: een draagbaar en draagzetels, touw, matrassen en medicijnkistjes. *  Het Westzaanse Rode Kruis kwam vervolgens opnieuw in actie tijdens de twee Boerenoorlogen in Zuid-Afrika (1880-1881 en 1899-1902), die plaatshadden tussen de Engelsen en de Boerenrepublieken Transvaal en Oranje Vrijstaat. In 1899 vormde de afdeling Westzaan daarbij een gezamenlijk bestuur met de Noordhollandse vereniging het Witte Kruis en trad het afdelingsbestuur op als vertegenwoordiger van de Nederlandse Zuid-Afrikaanse Vereniging te Amsterdam. * 

Het Westzaanse Rode Kruis werd opgeheven op 1 januari 1913 bij besluit van het hoofdcomité van 28 december 1912. *  Het bestuur, bestaande uit de arts J.J. Vis en burgemeester W.F.W. Steenberg, slaagde er niet in om nieuwe leden te werven. Het saldo van de afdeling werd overgemaakt naar het hoofdcomité van het Rode Kruis, onder andere als bijdrage voor een ambulance naar Griekenland. Het rentebedrag over 1912 werd gedoneerd in de trouwbus van de gemeente Westzaan. *