Uw zoekacties: Oud Rechterlijk Archief Krommenie

OA-0006 Oud Rechterlijk Archief Krommenie

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Het oud rechterlijk archief (ORA) is in elke banne eigenlijk het belangrijkste overheidsarchief. Het omvat alle bewaarde archiefstukken van schout en schepenen, de bannesecretaris, de thesaurier (penningmeester) en de Weeskamer. Het ORA loopt van het oudste stuk 1556 (OA-0005, inv.nr. 1969: Rol van baljuw en leenmannen 1556-1561. [OA-0008 inv.nr. 1932 bevat één los stuk, een charter, van 10 december 1460, maar dat bevindt zich in dat archief in verband met de afhandeling van een veel latere boedel]) tot aan het jaar 1811. In dat laatste jaar werden de Nederlanden ingelijfd bij het rijk van Napoleon, en werd het gehele rechtssysteem op Franse leest geschoeid. Doordat sommige lopende zaken pas later konden worden afgehandeld, bevinden zich echter nog tot 1848 stukken in het oud rechterlijk archief. Hieronder volgt een korte beschrijving van de meest voorkomende archiefbescheiden in het oud rechterlijk archief.
1. De schepenrol
2. Boedelvereffeningen
3. Transportakten
4. Hypotheken
5. Veilingen
6. Boelhuisboeken en bijlagen
7. Weeskamer
OA-0006 Oud Rechterlijk Archief Krommenie
Inleiding
7.
Weeskamer
Een belangrijke bron bij genealogisch onderzoek is het archief van de zogenaamde Weeskamer. De Weeskamer was een organisatie die toezicht hield op de erfenissen van wezen en halve wezen. Dat is dus iets anders dan een weeshuis, want dat was een gebouw waarin wezen werden ondergebracht.

Elk kind was in principe erfgenaam van zowel zijn vader als zijn moeder. Dat hield in dat als één van de ouders overleed, het kind, als half-wees, recht had op de erfenis van de gestorven vader of moeder. Minderjarige kinderen waren echter afhankelijk van hun ouders en konden pas erven als ze meerderjarig werden. De overlevende ouder had daarom de plicht te zorgen dat de nalatenschap van de overleden ouder goed werd beheerd en de erfenis te zijner tijd uitbetaald kon worden aan het ervende kind. Dat ging natuurlijk wel eens verkeerd, en daarom werd al vroeg het instituut Weeskamer ingesteld. Iedere banne had zijn eigen Weeskamer, bij besluit van provinciale Staten opgericht.
Als een ouder was overleden, diende de nalatenschap door de overgebleven echtgenoot aangegeven te worden bij de Weeskamer, die eens in de zoveel (twee, drie of vier) weken zitting hield. Die aangifte was verplicht, tenzij de ouders bij de notaris hadden laten vastleggen (doorgaans in een huwelijkscontract, bij testament, of bij een zogenaamde 'akte van seclusie') dat zij de Weeskamer 'secludeerden' ofwel uitsloten. Zij moesten dan wel vastleggen wie bij hun overlijden voogden over de nagelaten kinderen zouden zijn. Was de Weeskamer niet uitgesloten, dan regelden de weesmeesters alles en beheerden zij namens de kinderen het geld en de goederen. Om de erfenis in stand te houden, werden de gelden door de Weeskamer belegd, vooral in obligaties. Wanneer de kinderen meerderjarig werden (door gewoon de daarvoor geldende leeftijd te bereiken, of door huwelijk), dan konden zij bij de Weeskamer hun erfenis opvragen. De Weeskamer gaf dan rekening en verantwoording en betaalde uit. Na 1810 werden de taken van de Weeskamers overgenomen door de nieuwe rechterlijke organisatie, maar de reeds beheerde nalatenschappen bleven in beheer, zodat de archieven meestal nog doorlopen tot halverwege de negentiende eeuw. Pas in 1852 werden de Weeskamers opgeheven.
Alles werd keurig bijgehouden in allerlei boeken, die doorgaans goed werden bewaard. Hoewel u natuurlijk zelf de inventaris zult moeten doorkijken op voor u interessante stukken, volgt hieronder een beknopt overzicht van enkele belangrijke weeskamerarchivalia:
- Registers van seclusie: hierin werd genoteerd wie bij notariële akte de Weeskamer had uitgesloten van het beheer van erfenissen van (half-) wezen.
- Registers van benoemingen van voogden, waarin vaak familierelaties zijn te vinden.
- Staatboeken, waarin de erfenis werd vastgesteld en werd genoteerd wanneer die werd uitbetaald.
- Kalisboeken: registers waarin genoteerd werd dat de langstlevende ouder verklaarde dat er niets te erven viel, of dat de erfenis minder dan 35 gulden bedroeg. Dit kwam zó vaak voor, dat er voorgedrukte formulieren voor waren.
- Boedelpapieren. Niet van alle boedels zijn die bewaard, maar als ze er wel zijn, dan kunnen ze een rijke bron van informatie over de overledene en zijn/haar gezin zijn.
De weeskamerarchieven zijn rijkseigendom en behoren tot de oud rechterlijke archieven (ORA). Voor de inventaris van een Weeskamer moet u achterin de ORA-inventarissen kijken. Bij het Gemeentearchief Zaanstad vindt u de volgende weeskamerarchieven:

OA-0005 inv.nrs. 2034 – 2038Assendelft1650 - 1818
Dit archief is erg onvolledig, en vertoont vooral een hiaat tussen 1677 en 1736.

OA-0006 inv.nrs. 1470 - 1500Krommenie1600 - 1818

OA-0024 inv.nrs. 468 – 492Oostzaan1559 - 1848
Tot 1795 tevens voor Oostzaandam

OA-0007 inv.nrs. 506 – 515Oostzaandam 1795 - 1852
De Weeskamer van Oostzaandam werd in 1795 van die van Oostzaan afgescheiden

OA-0008 inv.nrs. 1869 – 1940Westzaan1582 - 1848
Tevens voor Westzaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer. Tussen de boedelpapieren (inv.nr. 1932) bevinden zich ook twee stukken uit resp. 1460 en 1565.
Inventaris

Kenmerken

Datering:
1588 - 1811
Gemeente:
Krommenie
Omvang in meters:
4,8
Toegang:
Inventaris, digitaal
Openbaar:
Ja
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang OA-0006 Oud Rechterlijk Archief Krommenie
VERKORT:
NL-ZdGAZOA-0006