De Nederlandsche Vereeniging voor Luchtbescherming (N.V.L.) was een particuliere organisatie, die in 1933 werd opgericht in Den Haag. Aanvankelijk droeg de vereniging de naam 'Studievereeniging voor den Luchtbeschermingsdienst'. Na de Eerste Wereldoorlog was de angst voor grootschalige luchtaanvallen, al dan niet uitgevoerd met gifgas, sterk toegenomen. Door de oprichting van plaatselijke afdelingen hoopte de N.V.L. de burgers in de steden te kunnen trainen en voorbereiden op dergelijke bombardementen. De N.V.L. bezat een eigen bibliotheek en gaf een tijdschrift uit: Luchtgevaar. Tijdschrift voor luchtbescherming (zie de inventarisnummers 29 tot en met 36). Op advies van een commissie onder voorzitterschap van jhr.mr. J.W. Quarles van Ufford, commissaris van de Koningin in Zeeland, werd in 1939 bepaald dat de N.V.L. zich zou beperken tot 'de zelfbescherming achter de huisdeur' van burger en bedrijven. De overheid was via de Inspectie Bescherming Bevolking tegen Luchtaanvallen en de gemeentelijke luchtbeschermingsdiensten (onder leiding van de burgemeester) verantwoordelijk voor de verdere organisatie van de bescherming tegen luchtaanvallen.

De Zaandamse afdeling van de N.V.L. werd opgericht op 27 november 1939. Het initiatief kwam van burgemeester In 't Veld, die op 9 oktober 1939 een vergadering bijeenriep waarin werd besloten tot het samenstellen van een oprichtingscommissie. Deze oprichtingscommissie kreeg de taak om een begin te maken met het organiseren van de afdeling en het opstellen van de eerste plannen. De leden van de oprichtingscommissie werden vervolgens gekozen tot bestuursleden van de afdeling Zaandam: A.J. van Doorn, voorzitter; dr. W.J. Prud'homme van Reine, secretaris; K. van Rossem, tweede secretaris; W. Breukelaar, penningmeester; mevrouw J.G. van Ankum-van Kuijkhof, L. Harms jr., A. Kooiman, H.D. Tel, F.A.J. Velt en J. Waal. Omdat ook de bewoners van het Havenkwartier in het bestuur vertegenwoordigd wilden zijn, werd Joh.J. van Doorn eveneens opgenomen in het bestuur. * 

Het initiatief van burgemeester In 't Veld uit 1939 was het tweede initiatief tot oprichting van een afdeling van de N.V.L. in Zaandam. Een eerder initiatief werd genomen in 1936, toen het Koninklijk Besluit inzake de Wet Bescherming Bevolking tegen Luchtaanvallen werd gepubliceerd en de gemeente Zaandam bleek te zijn ingedeeld bij de hoogste risicogroep voor een luchtaanval. Er vormde zich een voorlopig comité, waarin onder anderen J.W. Gras uit Zaandam (secretaris), dr. J. Jürgens uit Koog aan de Zaan, Dinkelberg, ir. A.J. der Weduwen en H. M. Romijn actief waren. Het comité bestond nog in het voorjaar van 1938, maar is daarna waarschijnlijk opgeheven. C. de Cock, hoofd van de Luchtbeschermingsdienst (L.B.D.) van Zaandam, verklaarde later dat dit eerste initiatief 'getorpedeerd' was. * 

De Zaandamse afdeling van de N.V.L. richtte zich op het geven van voorlichting aan de bevolking. Dit ging bijvoorbeeld in de vorm van cursussen voor onderwijzend personeel en voor vrouwen, die werden opgeleid tot instructrice bij de mensen thuis. Ook verspreidde de afdeling wandplaten met instructies in wachtkamers en bedrijven; ze organiseerde lezingen en verspreidde brochures en eerste hulpmiddelen, zoals verbanddozen. Bij het uitbreken van de oorlog in mei 1940 organiseerde de afdeling in enkele dagen het zogeheten 'sectiewerk': Zaandam werd verdeeld in 180 secties, elk onder leiding van een sectieleider, die onder meer verantwoordelijk waren voor directe hulp bij luchtaanvallen en de verduisteringscontrole. *  In 1941 bouwde de afdeling Zaandam opnieuw een organisatie op, in opdracht van de Rijksinspectie voor de Bescherming van de Bevolking tegen Luchtaanvallen, de zogeheten blokorganisatie. Zaandam werd verdeeld in 34 blokken, elk met een ploeg van 12 man onder wie drie E.H.B.O.'ers. De blokploegen kregen de taak om eerste hulp te bieden bij een bomaanslag 'of ander oorlogsongeval' in het eigen blok. * 

Naast deze activiteiten hield de afdeling Zaandam zich ook bezig met de verstrekking van legitimatiekaarten in de oorlogsdagen van 1940; de vorming van het Comité Zaandam tot leniging van oorlogsschade in september 1940, dat initiatieven van buurtcommissies zoals het Comité aan de haven (gevormd na bominslagen) wilde bundelen; en de registratie in 1942 in opdracht van de Rijksinspectie van alle inwoners van Zaandam. Dit laatste gebeurde in samenwerking met de Luchtbeschermingsdienst, die de verzamelde gegevens overbracht op groene kaarten die aan de binnenzijde van de huisdeuren kwamen te hangen. Na de oorlog werd geconstateerd dat de gegevens gelukkig niet in handen waren gevallen van de Duitsers. * 
Het ledental van de afdeling groeide in het eerste jaar van 237 tot 746 leden. * 

In januari 1946 werd de afdeling, in overleg met de burgemeester van Zaandam, opgeheven. De gemeentelijke Luchtbeschermingsdienst was al eerder, op 1 juli 1945, opgeheven en het bestuur van de afdeling zag geen taak meer op het terrein van de luchtbescherming, of andere, nieuwe taken. De wijkhoofden en blokhoofden kregen een feestavond aangeboden in de recreatiezaal van Albert Heijn N.V. *