gemeentearchief

Recent is het archief van de voormalige Joodse gemeente Zaandam, later Nederlands-Israëlitische gemeente Zaanstreek-Waterland over de periode 1888-2007 in bruikleen gegeven aan het Gemeentearchief Zaanstad. De Joodse gemeenschap was tot 1940 een actieve gemeenschap in Zaandam. De deportatie in 1942 betekende een ingrijpende omslag. Van de bijna 300 Zaandamse joden keerden er na de Tweede Wereldoorlog slechts enkelen terug. De synagoge aan de Gedempte Gracht was zwaar beschadigd, de inventaris grotendeels verdwenen. De overgebleven tien procent van de vooroorlogse gemeente probeerde de gemeente weer vorm te geven, maar uiteindelijk bleek dit niet realistisch. In 1974 moest de synagoge worden verkocht, omstreeks 1995 is de Zaandamse gemeente gefuseerd met andere Joodse gemeenten in de regio tot Nederlands-Israëlitische gemeente Zaanstreek-Waterland. Sinds 2010 maakt zij weer deel uit van de Nederlands-Israëlitische gemeente Noord-Holland NoordWest. 

© GAZ, fotonummer 20.00500.

Een belangrijk deel van het archief is in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan. Enkele vooroorlogse notulenboeken vormen echter een interessante bron om meer te weten te komen over het functioneren van de Joodse gemeenschap in Zaandam, eind 19e- en begin 20e eeuw. Het grootste deel van het archief dateert vanaf 1945 en geeft onder meer inzage in hoe gepoogd is de Joodse gemeenschap na de oorlog weer te herstellen.

Notulen, ingekomen- en minuten van uitgaande stukken en nog enkele dossiers, jonger dan 75 jaar, zijn niet openbaar vanwege privacybescherming. Een verzoek tot ontheffing van deze openbaarheid kan worden gericht aan de Nederlands Israëlitische gemeente Noord-Holland NoordWest.

De inventaris is hier te raadplegen, de daarin beschreven stukken zijn in te zien op de studiezaal.